Tự xét nghiệm HIV để hướng tới mục tiêu 90-90-90

Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á áp dụng các mục tiêu toàn cầu 90-90-90, Giờ đây là mục tiêu 95-95-95, nhằm chấm dứt dịch HIV. Sáng kiến Thúc đẩy tăng trưởng thị trường (Healthy Market) do PATH lãnh đạo, được tài trợ bởi PEPFAR thông qua USAID, phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế Việt Nam (MOH) để giới thiệu các chiến lược xét nghiệm HIV mới, tăng tốc độ phát hiện ca nhiễm để đạt mục tiêu "90" đầu tiên.

Tự xét nghiệm mang lại nhiều lợi ích

Tự xét nghiệm HIV (hay còn gọi là HIV self-testing) mang lại nhiều lợi ích so với các phương pháp xét nghiệm truyền thống.

Thứ nhất, giúp giảm bớt sự kỳ thị và phân biệt đối xử mà nhiều người lo ngại khi đến các cơ sở y tế công cộng.

Thứ hai, cung cấp một phương pháp xét nghiệm linh hoạt, cho phép người sử dụng tự xét nghiệm ở bất kỳ đâu và bất kỳ khi nào họ cảm thấy thuận tiện. Điều này có ý nghĩa đối với những người có thời gian làm việc không cố định hoặc sống ở các khu vực xa xôi, nơi dịch vụ y tế hạn chế. Hầu hết các bộ xét nghiệm đều cho kết quả nhanh chóng, thường trong vòng 10-20 phút.

Thứ ba, tự xét nghiệm giúp tăng khả năng tiếp cận nhóm nguy cơ cao chưa từng hoặc ít khi xét nghiệm trước đó. Khảo sát cho thấy nhiều người trong nhóm này lần đầu tiên biết đến tình trạng HIV của mình thông qua tự xét nghiệm. Điều này không chỉ giúp phát hiện sớm các trường hợp nhiễm HIV mà còn hỗ trợ việc đưa những người này vào hệ thống chăm sóc điều trị kịp thời.

Hạn chế

Một trong những thách thức lớn nhất của tự xét nghiệm là nguy cơ người sử dụng không thực hiện đúng các bước xét nghiệm do thiếu hướng dẫn hoặc hiểu biết đầy đủ. Mặc dù các bộ dụng cụ thường đi kèm với hướng dẫn chi tiết, nhưng không phải ai cũng dễ dàng hiểu và làm theo các bước này. Điều này có thể dẫn đến kết quả không chính xác, làm giảm độ tin cậy của xét nghiệm.

Mặc dù các bộ dụng cụ xét nghiệm HIV tự thực hiện có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, chúng vẫn không thể đạt độ chính xác tuyệt đối như các xét nghiệm tại phòng thí nghiệm. Các yếu tố như cách lấy mẫu, thời điểm xét nghiệm và chất lượng bộ dụng cụ có thể ảnh hưởng đến kết quả. Đặc biệt, nếu xét nghiệm được thực hiện quá sớm sau khi tiếp xúc với HIV, kết quả có thể là âm tính giả do tải lượng virus chưa đủ cao để phát hiện.

Khi xét nghiệm tại cơ sở y tế, người xét nghiệm thường nhận được sự hỗ trợ tâm lý và tư vấn trước và sau khi xét nghiệm. Điều này rất quan trọng trong việc giúp họ hiểu kết quả và định hướng các bước tiếp theo. Với tự xét nghiệm, người sử dụng không có sự hỗ trợ này, có thể dẫn đến căng thẳng và hoang mang nếu kết quả dương tính. Việc không có sự hỗ trợ tâm lý tức thì có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần và khả năng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc y tế tiếp theo.

Một trong những vấn đề với tự xét nghiệm là người xét nghiệm có thể không báo cáo kết quả hoặc không theo dõi các bước tiếp theo nếu kết quả dương tính. Việc không đến cơ sở y tế để xét nghiệm xác nhận và điều trị có thể làm giảm hiệu quả của việc phát hiện và quản lý HIV. Điều này đặc biệt quan trọng vì việc điều trị sớm có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ lây nhiễm cho người khác.

Với tự xét nghiệm HIV, việc khó khăn trong thu thập dữ liệu chính xác về số lượng và kết quả xét nghiệm làm hạn chế khả năng đánh giá và cải thiện chương trình. Điều này cũng làm giảm khả năng theo dõi các ca nhiễm mới và xu hướng dịch tễ học.

Các loại test tự xét nghiệm HIV

Hiện nay, có nhiều loại xét nghiệm HIV tại nhà đang được sử dụng phổ biến, như OraQuick, Mylan HIV Self Test, CheckNow... Mỗi loại có những ưu nhược điểm riêng và phù hợp với từng đối tượng người dùng. Khi lựa chọn bộ xét nghiệm HIV tại nhà, người dùng cần lưu ý một số tiêu chí như: độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm, thời gian cho kết quả, giá thành, tính dễ sử dụng. Đặc biệt, việc đọc kỹ và làm theo đúng hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất là yếu tố then chốt để có được kết quả chính xác nhất.

Tự xét nghiệm HIV tại nhà là một bước tiến quan trọng trong công tác phòng chống HIV/AIDS, mang lại nhiều lợi ích như sự tiện lợi, riêng tư và dễ tiếp cận cho người dùng. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có những hạn chế nhất định về độ chính xác và cần sự hỗ trợ của các cơ sở y tế.

Dù lựa chọn hình thức xét nghiệm nào, việc thực hiện xét nghiệm HIV định kỳ vẫn là vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Mỗi cá nhân cần chủ động và có ý thức trong việc tầm soát HIV, góp phần đẩy lùi đại dịch toàn cầu này./.