Ở Việt Nam, bệnh dại lưu hành và phát triển ở hầu hết các tỉnh/thành phố. Theo thống kê của Chương trình phòng chống bệnh dại Quốc gia - Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, tính từ ngày 1/1-20/2/2024, cả nước đã xảy ra 17 ca tử vong nghi dại/do Dại ở 13 tỉnh/thành phố tăng 8 ca so với cùng kỳ 2023 (9 ca).

Bệnh dại là gì?

Bệnh dại là bệnh nhiễm vi rút cấp tính của hệ thống thần kinh Trung ương từ động vật lây sang người bởi chất tiết, thông thường là nước bọt bị nhiễm vi rút dại. Hầu hết các trường hợp phơi nhiễm với bệnh dại đều qua vết cắn, vết liếm của động vật mắc bệnh dại, đôi khi có thể bị nhiễm qua đường tiếp xúc như hít phải khí dung hoặc ghép tổ chức mới bị nhiễm vi rút dại. Khi đã lên cơn dại, kể cả động vật và người đều dẫn đến tử vong.

(Ảnh nguồn internet)

Phương thức lây truyền

Bệnh dại được lây truyền qua nước bọt của động vật mắc bệnh bài tiết ra ngoài và theo vết cắn, vết liếm, vết xước trên da bị rách (hoặc qua màng niêm mạc còn nguyên vẹn) vào cơ thể, từ đó theo dây thần kinh đến các hạch và thần kinh trung ương. Khi đến thần kinh trung ương, vi rút sinh sản rất nhanh rồi lại theo dây thần kinh ra tuyến nước bọt. Tại thời điểm này, thần kinh chưa bị tổn thương đáng kể vì thế nhìn bề ngoài con vật vẫn bình thường nhưng nước bọt đã có vi rút dại. Sau đó, vi rút dại hủy hoại dần các tế bào thần kinh làm xuất hiện các triệu chứng lâm sàng điển hình của bệnh dại.

Biểu hiện của bệnh dại

Ngay khi bị nhiễm virus, triệu chứng đầu tiên của người bệnh là biểu hiện cảm giác sợ hãi, đau đầu, sốt, mệt mỏi, khó chịu, cảm giác tê và đau tại vết thương nơi vi rút xâm nhập. Khi vi rút xâm nhập sâu vào não bộ ở giai đoạn viêm não, người bệnh thường biểu hiện mất ngủ, tăng cảm giác kích thích như: sợ ánh sáng, tiếng động và gió nhẹ. Ngoài ra, còn có rối loạn hệ thần kinh thực vật như giãn đồng tử, tăng tiết nước bọt, vã mồ hôi, hạ huyết áp, đôi khi có biểu hiện xuất tinh tự nhiên. Bệnh thường kéo dài từ 2- 6 ngày, đôi khi lâu hơn và chết do liệt cơ hô hấp. 

Cách xử trí khi bị động vật nghi dại cắn

Nếu bị chó, mèo hoặc động vật hoang dã cắn, cần phải rửa vết thương ngay với nước xà phòng đặc thật kỹ, sau đó rửa lại bằng nước muối, bôi chất sát trùng như cồn, cồn iốt. Điều này giúp giảm và tiêu diệt bớt lượng vi rút dại bị lây nhiễm qua vết cắn. Đây là biện pháp sơ cứu hiệu quả nhất để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh dại.

Khi bị động vật nghi dại cắn, người dân cần đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn và tiêm vắc xin ngừa dại. Tùy theo vị trí vết cắn gần thần kinh trung ương như vùng đầu, mặt, cổ, vai, ngực, lưng và vùng có nhiều dây thần kinh như đầu ngón tay, ngón chân, bộ phận sinh dục hoặc vết thương sâu, nhiều vết cắn... bệnh nhân có thể được tiêm thêm huyết  thanh kháng dại. Tuyệt đối không chữa bằng thuốc nam hay các biện pháp được đồn đại trong dân gian.

Để chủ động phòng chống bệnh dại, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo:

1. Cách phòng bệnh tốt nhất là phải tiêm phòng cho 100% chó, mèo nuôi đầy đủ và nhắc lại hàng năm theo khuyến cáo của ngành thú y.

2. Nuôi chó phải xích, nhốt, khi ra đường phải mang rọ mõm.

3. Diệt chó chạy rông, chó vô chủ.

4. Không nên đùa nghịch, chọc phá các con vật nuôi.

5. Khi bị chó, mèo cắn cần:

- Rửa vết thương dưới vòi nước chảy ngay lập tức với xà phòng liên tục 15 phút. Nếu không có xà phòng có thể xối rửa vết thương bằng nước thông thường. Đây là phương pháp sơ cứu hiệu quả nhất để chống lại bệnh dại.

- Vết thương cần được rửa sạch với cồn 70%, cồn iod hoặc povidone-iodine (nếu có).

- Hạn chế làm dập vết thương và không băng kín vết thương.

- Đến ngay Trung tâm y tế gấn nhất để được tư vấn và tiêm phòng dại kịp thời. Chỉ có tiêm phòng mới ngăn ngừa không bị bệnh dại.

- Tuyệt đối không tự chữa hoặc nhờ thầy lang khám chữa.